تصوف و عرفان
دیده ای خواهم که باشد شه شناس تا شناسد شاه را در هر لباستصوف و عرفان
دیده ای خواهم که باشد شه شناس تا شناسد شاه را در هر لباسبررسی سیر تطور فهمِ آیۀ 34 سورۀ نساء
تاریخ دریافت: 2/5/89
تاریخ تصویب: 4/4/90
چکیده
در قرآن کریم، زنان ازنظر رتبۀ انسانی، همشأن مردان شمرده شدهاند و حقوقی عادلانه برایشان درنظر گرفته شده است؛ با این حال، مفسران گذشته در فهم برخی آیات ناظر به حقوق، و روابط اجتماعی و خانوادگی زنان، برداشت‌هایی متناسب با وضع زمان خود، بهدست دادهاند که برخلاف نگرش قرآنی و نامتناسب با وضع کنونی زنان است؛ از این روی، نقد و بررسی این نظرها با توجه به برداشت‌های معتبر امروزی، ضروری می‌نماید.
یکی از مهم‌ترین این آیات، آیۀ 34 سورۀ نساء است که به آیۀ قیمومیت شهرت دارد و مبنای حقوقی برخی قوانین مدنی ایران است. نوع برداشت از مفاهیمی چون قیمومیت و حدود آن، فضل، صالحات، نشوز، حافظاتللغیب، تخافون و ضرب، در این آیه، طی قرون متمادی از اولین نوشته‌های تفسیری موجود تا زمان حال، تغییر کرده است. با توجه به اینکه دین و حقایق وحیانی، فراتر از زمان و مکاناند و رنگ کهنگی نمی‌گیرند، و اندیشه‌های بشری و فهم دینی، در بستر زمان و مکان، شکل می‌گیرد، سیر تطور فهم مفسران از این آیه با توجه به زمان و مکان این افراد، دارای اهمیت فراوان است.
در این مقاله، سیر تطور فهم این آیه را نزد مفسران و نیز برونرفت آنها از چالشهایی مانند «ضرب» را بررسی کردهایم و در پایان، خلأهای موجود در تفسیر این آیه را نقد کردهایم.
واژههای کلیدی: مقتضیات تاریخی فهم، تاریخ تفسیر، آیۀ 34 سورۀ نساء.
